uitleg: Gisteren kregen we een aardige
mail van Dr. László Marácz, universitair docent
Europese Studies aan de Uva. We twijfelden of we het moeten plaatsen,
omdat we cuntent nu eenmaal graag exclusief krijgen, en dr. Marácz
een mailinglijst van 300 journalisten en persbureaus had. Maar we
zijn tenslotte internet, aan ruimte geen gebrek en het is een zeer
prettig tegenwicht tegen alle lof die Berend Botje nu ten deel valt
in de vaderlandse pers. Marácz stelt dat Balkenende wel als
de meest belachelijke figuur de geschiedenis in kan gaan, dankzij
de buigzame houding van de minister van Buitenlandse Zaken Ben Bot.
Reaguren kan uiteraard onder de comments.
Balkenende wordt
de schertsfiguur van Europa
Zondagavond bood het VPRO-programma
Tegenlicht een kijkje
achter de schermen van het Nederlandse EU-voorzitterschap. Centraal
tijdens dit voorzitterschap stond de Turkse toetreding tot de Europese
Unie. De hoofdpersoon in de reportage, de Nederlandse minister van
Buitenlandse Zaken Ben Bot sprak zowel in Tegenlicht als eerder
op de dag in het discussieprogramma Buitenhof op een zelfgenoegzame
toon over het bereikte resultaat tijdens de top in Brussel. Premier
Balkende had direct na de top al termen als "historisch akkoord"
in de mond genomen. Maar is dat wel zo?
Minister Bot gaf toe een inschattingsfout
gemaakt te hebben: hij had verwacht dat de Turken het aanbod van
Europa
zonder tegenwerking zouden accepteren. Het blijft echter hoogst
merkwaardig dat minister Bot, oud-ambassadeur voor Nederland in
Ankara en Turkije-kenner
zo�n "inschattingsfout" heeft gemaakt waardoor de start van de onderhandelingen
over de Turkse toetreding bijna op losse schroeven kwam te staan.
Zeker als je bedenkt � en dit toonden de beelden in Tegenlicht -
dat Bot zijn Turkse ambtsgenoot G�l zeer regelmatig heeft gesproken
in het afgelopen half jaar. Ze hebben toch wel meer gedaan dan alleen
kookrecepten uitwisselen?
De Turken hebben g��n inschattingsfout gemaakt. Zij begrepen dat
Europa ze er graag bij wil hebben. De Turken speelden logischerwijs
hoog spel en minister Bot heeft het hun niet bepaald moeilijk gemaakt.
Bot had zijn onderhandelingspositie verzwakt omdat hij namens Europa
maar bleef spreken van "fair play" in de Turkije-kwestie. De fair
play waar Bot over sprak mag echter niet betrokken worden op de
veertig jaar die Turkije aan het lijntje is gehouden. Turkije was
volgens de Nederlandse minister al in 1963 het lidmaatschap beloofd.
Bot ging er voor het gemak aan voorbij dat in 1963 de EU nog niet
bestond, althans niet in deze vorm. Er waren toen nog maar zes landen
lid en de Europese Gemeenschap was geen politieke unie maar een
economisch samenwerkingsverband.
Kortom, Turkije heeft een optimaal onderhandelingsresultaat bereikt
zonder dat het op wezenlijke punten concessies heeft moeten doen.
Europa boog zelfs het internationale staatsrecht voor het gemak
maar even om. Met recht een klinkende overwinning dus.
Turkije heeft nu geleerd dat het op elk punt zijn zin krijgt als
het dreigt met het staken van de onderhandelingen. Er is geen andere
conclusie mogelijk dan dat de EU de eigen toetredingscriteria ondergeschikt
maakt aan hogere belangen en dat de Turken dit ook weten. Dit belooft
weinig goeds voor de toekomstige onderhandelingen met Turkije.
Turkije hoeft voorlopig het deels bezette EU-lidstaatje Cyprus niet
"direct" doch alleen "indirect" te erkennen. Bot was vol vertrouwen
dat de Turken tot 3 oktober 2005, de beoogde startdatum van de onderhandelingen,
Cyprus ook "formeel" zullen erkennen. Waarom zal de inschatting
van Bot dit keer opeens wel de juiste zijn?
Bizar was dat Turkije-vriend Bot zelf in de Turkse politieke leiding
geen echte democratische partners ziet. Bot noemde de Turkse premier
Erdogan die de afgelopen weken in de media is neergezet als een
Westers geori�nteerde democraat juist een "echte pasja" die zijn
hofhouding via hoofdknikjes instrueert. De verschillen in politieke
cultuur konden nota bene door Bot zelf niet beter worden gekarakteriseerd.
Bot zei weinig over Europa maar zal Europa geen weerslag ondervinden
van deze beslissing om een groot, arm land met een defecte democratie
en een andere cultuur toe te laten tot de waarden- en normengemeenschap
waar het bij lange na niet aan voldoet?
En dat alles vanwege de geostrategische ligging van Turkije. Dat
was eigenlijk het enige serieuze argument dat Bot in 75 minuten
televisie naar voren wist te brengen. Turkije grenst aan instabiele
regio�s als de Kaukasus en het Midden-Oosten met de dreiging van
de fundamentalistische islam die met behulp van het ingekapselde
Turkije gestabiliseerd kunnen worden, luidt de argumentatie.
Het EU-scenario lijkt veel op dat van de appeasement politiek van
de Britse premier Chamberlain die in 1938 op de top in M�nchen,
Hitler te kennen gaf dat hij in Oost-Europa zijn gang mocht gaan.
De invloedrijke Amerikaanse politicoloog Carroll Quigley heeft erop
gewezen dat de groep rond premier Chamberlain bereid was om de Westerse
waarden in Oost-Europa te offeren omdat zij in Nazi Duitsland de
ideale dam zagen tegen expansie van de Sovjet-Unie dat als een gevaar
voor het Westen werd gezien.
Bot moet nagegeven worden dat hij het diplomatieke spel meesterlijk
speelt. Als het straks mis zal gaan � en Bot zei zelf dat die kans
groot is - dan zal niet minister Bot maar premier Balkenende de
geschiedenis ingaan als de Chamberlain van de 21-ste eeuw. Bot bleef
namelijk in Buitenhof maar herhalen dat de top in Brussel en de
uitkomsten ervan voor het allergrootste deel op conto van premier
Balkenende geschreven moeten worden en niet op die van iemand anders.
Dr. L�szl� Mar�cz UD Europese Studies UvA |
